Užički centar za prava deteta je kreirao „Predlog praktičnih politika za bezbednost i zaštitu dece od nasilja u sportskim aktivnostima“ u cilju zagovaranja za ostvarivanje prava deteta na zaštitu od nasilja u sektoru sporta.
Predlog praktičnih politika ima za cilj da definiše opšti pojam, ključne aktivnosti, ključne aktere i ključne elemente u izgradnji sistema zaštite dece od nasilja u sportskim aktivnostima, a na osnovama postojećeg normativnog uređenja sportskih aktivnosti i normativnog uređenja zaštite dece od nasilja.
Veliki broj dece, naročito u urbanim sredinama, uključen je u sportske i rekreativne aktivnosti. One su veoma važne za decu i njihov razvoj, i to ne samo razvoj tela, već i psihički i emotivni razvoj. U ovoj sredini tradicionalno važe pravila ponašanja koja često nisu kompatibilna sa pravilima ponašanja na koja se upućuju u obrazovnom sistemu i drugim sredinama. Ipak, tendencija je da se pristup deci u sportu menja i da se pravila bezbednosti i zaštite dece od nasilja i drugih štetnih postupaka uvode i unapređuju, jer je sazrela svest da isti rizici za decu postoje i u ovoj sredini. Istraživanja pokazuju da nasilje od strane drugog sportiste prepoznaje i prijavljuje u istraživanju 40% mladih sportista, a od strane trenera njih 63%, što ukazuje na to da je ova tema i njima značajna.
U ovom momentu, u oblasti sporta postoji samo zakonski osnov da se izgradi sistem zaštite od nasilja, a koji osnov je sadržan u članu 4. Zakona o sportu, koji zabranjuje zloupotrebu, zlostavljanje, nasilje i diskriminaciju prema deci u sportu. U Strategiji za prevenciju i zaštitu dece od nasilja za period od 2020-2023. godine, sport ima ulogu u prevenciji nasilja kroz mere u kojima ima edukativnu funkciju.
U nastavku razvoja sistema zaštite presudno je da revidirani tekst Opšteg protokola za zaštitu dece od zlostavljanja i zanemarivanja prepozna sport kao važnu oblast života dece i uključi ga u postojeći sistem. Na taj način, stvoriće se osnov za povezivanje sportskih organizacija i drugih aktera u sportu sa već postojećim nosiocima u sistemu zaštite dece od zlostavljanja na uređen način. Donošenjem podzakonskog akta o prepoznavanju oblika neželjenih postupanja, a čija izrada je predviđena Zakonom o sportu, postavile bi se jasne definicije nedozvoljenih postupanja, a što je važno ako imamo u vidu tradicionalnu sliku sporta. Sledeći važan korak izgradnje sistema bila bi obuka za primenu ovog akta, koja bi mogla da bude deo kontinuiranih edukacija sportskih stručnjaka koji rade sa decom. I najzad, svaka sportska organizacija (a poželjno je i savez) treba da ima svoj opšti akt, svoju politiku zaštite dece od nasilja i ugovorne mehanizme za realizaciju odgovornosti lica koja rade sa decom, a ogluše se o postavljena pravila. Svaka sportska organizacija treba da ima i jasno propisana pravila za decu i sistem odgovornosti u odnosu na njih i roditelje, a koji takođe treba da bude sastavni deo politika sportskih organizacija. Sportske organizacije su ključni akter u pogledu komuniciranja sa decom i roditeljima svih pravila i očekivanja, kao i stožer dosledne primene postavljenih pravila, pa je njihova doslednost u zaštiti dece kroz jasno definisane postupke ključ uspešnosti u unapređenju zaštite dece od nasilja u sportu.
Stoga, u razvoju sistema su ključni sledeći koraci:
- Donošenje podzakonskog akta predviđenog Zakonom (o prepoznavanju oblika neželjenih postupanja);
- Uvođenje edukacije za zaštitu dece od nasilja u sportu u kontinuirane edukacije sportskih stručnjaka koji rade sa decom;
- Definisanje politike zaštite dece na nivou sportskih organizacija i saveza;
- Podrška i uslovi lokalnih samouprava za finansiranje sportskih programa, a koji su usklađeni sa politikom posvećenosti bezbednosti dece.
Svaki akter u sportu imao bi svoj set odgovornosti, odnosno preporučene aktivnosti koje treba da sprovоde.
Preporuke za sportske organizacije
- Usvajanje opšteg akta koji bi sadržao pravila ponašanja, principe zaštite, kao i postupak intervencije u slučaju prijavljenog/uočenog nasilja, nadzor, praćenje, evaluaciju;
- Preventivne aktivnosti i edukacija (predlog sadržine akta je sastavni deo ovog dokumenta);
- Predvideti da nepostupanje prema navedenom opštem aktu predstavlja povredu radne obaveze lica angažovanih po ugovoru o radu;
- Pravila ponašanja iz opšteg akta predvideti kao sastavni deo ugovora lica angažovanih po drugom osnovu (a ne po osnovu ugovora o radu) i predvideti nepoštovanje ovih pravila kao osnov za jednostrani raskid ugovora od strane sportske organizacije;
- Pravila ponašanja su deo dokumenta kojima dete pristupa sportskoj organizaciji (prilog uz ugovor ili pristupnicu);
- Jasno komunicirati sa roditeljima i decom o tome šta je nasilje i kako izgleda postupak zaštite od nasilja (kroz edukacije i pisani materijal);
- Raditi sa decom na prevenciji nasilja i usvajanju zdravih stilova života kroz sportske aktivnosti.
Preporuke za Sportski savez i nacionalne granske saveze u pogledu zaštite dece
- Propisati minimalne standarde zaštite za sportske organizacije koje su deo saveza;
- Utvrditi mehanizme nadzora, izveštavanja o zaštiti dece;
- Podržati edukacije kroz podršku sportskim organizacijama;
- Podržati edukacije kroz definisanje licencionih uslova za rad sa decom koji bi obuhvatili i edukaciju u pogledu zaštite dece;
- Postarati se da nove nacionalne strategije razvoja sporta sadrže i ciljeve u pogledu bezbednosti i zaštite dece od nasilja.
Preporuke praktičnih politika za visokoškolske ustanove
- Važno je da akreditovane visokoškolske ustanove pripreme kvalitetne programe obuka koje bi bile deo kontinuirane edukacije, kao i bazične edukacije za rad sa decom. Saradnja sa organizacijama koje imaju iskustva u tome kao i sa obrazovnim ustanovama u kojima se sistem zaštite primenjuje godinama unazad bio bi preporučljiv.
Preporuka za Vladu Srbije
- Revidirani tekst Opšteg protokola za zaštitu dece od zlostavljanja i zanemarivanja treba da se proširi i na oblast sporta. (URAĐENO!)
Preporuke za jedinice lokalne samouprave
- Revidiranje konkursa za finansiranje sportskih aktivnosti sa decom tako da se na jasan način navode da: osobe koje rade sa decom moraju da imaju odgovarajuće znanje i licence u skladu sa zakonom; organizator aktivnosti mora da ima akt o bezbednosti dece i zaštiti dece od nasilja. Radi realizacije ove preporuke bilo bi uputno da opština obezbedi:
- Model akta o bezbednosti dece i zaštiti dece u sportskim aktivnostima;
- Program obuke za zaštitu dece od nasilja u skladu sa predviđenim modelima, a koji bi bio besplatno na raspolaganju svim zainteresovanim sportskim organizacijama u lokalnoj sredini.
- Imenovanje predstavnika iz oblasti sporta u lokalne timove za zaštitu dece od zlostavljanja i zanemarivanja (tamo gde su formirani).
- Finansiranje programa osnaživanja učenika i preveniranja rizičnih ponašanja kroz sportske i edukativne aktivnosti i razvijanje zdravih životnih stilova.
- Finansiranje učešća dece iz marginalizovanih grupa u sportske aktivnosti iz budžeta lokalne samouprave.
- Postavljanje uslova za izdavanje objekata u svojini opštine, onim sportskim organizacijama koje imaju akt kojim se definišu bezbednost i zaštita dece.
